Zapisy na warsztaty dla szkół podstawowych i średnich z okazji 150. urodzin Kazimierza Prószyńskiego
„Historie obrazkowe” to cykl 3 warsztatów dla uczniów i uczennic szkół podstawowych i średnich, które upamiętnią 150. rocznicę urodzin pioniera światowej kinematografii Kazimierza Prószyńskiego. Centrum Kultury Filmowej im. Andrzeja Wajdy organizuje je w ramach działań pracowni TRAMPOLINA DO KINA. Właśnie wystartowała rejestracja na warsztaty w dniach 22 maja oraz 5 i 17 czerwca. Zapisy przyjmujemy do 19 maja!
Kazimierz Prószyński to genialny, ale niestety zapomniany, wynalazca, pionier światowej kinematografii. Podczas warsztatów „Historie obrazkowe” cofniemy się w czasie i poznamy zabawki optyczne, którymi mógł bawić się 10-letni Kazimierz Prószyński. Poszukamy odpowiedzi na pytanie, co go zainspirowało do stworzenia kamery filmowej?
Pomysł i prowadzenie warsztatów – Jolanta Knap.
„HISTORIE OBRAZKOWE”
warsztaty dla klas I-VI szkół podstawowych
Cykl 3 warsztatów, oparty na tekście książki dla dzieci pod tym samym tytułem oraz scenariuszu komediodramatu historycznego (kino familijne) „Historie obrazkowe” opowiada o roku z życia 10-letniego Kazimierza Prószyńskiego (1884-1885), który po śmierci mamy tworzy swój świat coraz bardziej ruchomych obrazów i pokazów magicznych.
Każdemu spotkaniu będzie towarzyszył jeden rozdział z książki „Historie obrazkowe”, by pomóc dzieciom zbudować stan ich wiedzy oraz wyobraźni o świecie końca wieku XIX i portrety ich równolatków. Poszczególne części cyklu będą spotkaniami z kolejnymi wynalazkami epoki, które przybliżały ludzkość i Kazia Prószyńskiego do wynalezienia kamery filmowej. To także spotkanie z 10-letnim Kaziem konstruktorem, który poznaje wynalazki wykorzystujące prawa mechaniki i optyki. Te prawa będą wytłumaczone dzieciom, a wynalazki staną się dowodem na prawdziwość owych praw fizyki.
Każda część projektu zakłada próbę zbudowania/skonstruowania własnego „wynalazku” materiałów dostępnych 10-letniemu Kazikowi. Dzieci poznają i skonstruują: taumatrop, filoskop, fenakistiskop, camera obscura, latarnię magiczną i praksynoskop.
Finałem cyklu będzie wyjaśnienie etapów udoskonalania budowy prototypów aparatów fotograficznych, projektorów aż do budowy kamery „Oko”.
Warsztat 1
22.05.2025 (czwartek) godz. 10.00-12.00
Świat 10-letniego Kazia Prószyńskiego. Mały wynalazca i jego zabawki
Wyjrzymy za okno i wyobrazimy sobie, jak wyglądała ulica 50 lat temu, kiedy nasi dziadkowie byli młodzi. Zastanowimy się, jakie wtedy jeździły samochody, ile ich było na ulicy, jak ubrani byli przechodnie, dokąd się udawali i jakie wykonywali zawody. Przyjrzymy się, czy w perspektywie ulicy znajdowało się kino, czy były widoczne reklamy. Cofniemy się następnie w czasie o 100 lat i zapytamy, czy po ulicach jeździły już samochody, czy raczej dorożki i tramwaje konne, czy latarnie były gazowe, jak wyglądali przechodnie i jakie mieli zawody. Sprawdzimy, czy na ulicy było kino, neony, zakład fotograficzny. Cofniemy się jeszcze dalej, o 150 lat, i obejrzymy Warszawę na kilku fotografiach Konrada Brandla wykonanych fotorewolwerem.
Przeczytamy fragment pierwszego rozdziału „Historii obrazkowych”, poznamy rodzinę Prószyńskich i obejrzymy pokaz zdjęć mamy w praksynoskopie, zorganizowany przez 10-letniego Kazia. Wyjaśnimy znaczenie i pochodzenie słowa „skopia”. Obejrzymy prezentację praksynoskopu Reynauda, a potem wykonamy własne rysunki, które umieścimy w praksynoskopie i zaprezentujemy nasze historie, opowiadając je podczas projekcji. Zastanowimy się, z czym kojarzy się nam słowo „aparat fotograficzny” czy „kamera”, porozmawiamy o współczesnych urządzeniach i technologii cyfrowej – czym ona jest i jak zmieniła sposób rejestrowania obrazu.
Przeczytamy fragment książki opisujący kamerę dziadka Kazia. Cofniemy się w czasie i poznamy zasadę działania camera obscura. Na podstawie opisu określimy, czego potrzebujemy do jej zbudowania, a następnie wspólnie ją skonstruujemy. Zastanowimy się, jak możemy powiększyć lub zmniejszyć obraz na ekranie, co może pełnić rolę ekranu i jak sprawić, by obraz był ostry i wyraźny. Poznamy informacje o soczewce i zastanowimy się, jakie soczewki mógł mieć Kazio Prószyński albo jego dziadek fotograf. Wykonamy własną historyjkę obrazkową składającą się z 6 do 10 rysunków na wybrany przez nas temat. Wybierzemy źródło światła – zamiast świeczki użyjemy latarki z regulacją wiązki światła, co zwiększy bezpieczeństwo i wpłynie na jakość rzutowanego obrazu. Na koniec zaprezentujemy nasze rysunki rzutowane przez soczewkę.
Warsztat 2
05.06.2025 (czwartek) godz. 10.00-12.00
Na tropie taumatropu
Czy nasze oko jest soczewką? Co to jest pamięć oka? Dlaczego Kazimierz Prószyński nazwał swoją kamerę OKO? Na te i inne pytanie odpowiemy podczas warsztatu i stworzymy własny taumatrop – na wzór zabawki wynalezionej w 1826 roku.
Warsztat 3
17.06.2025 (wtorek) godz. 10.00-12.00
Filoskop i inne -skopy
Jak ożywić obraz? Animacja poklatkowa w wersji z końca XIX wieku. Stworzymy na rysunkach jedną scenę i obejrzymy ją we własnym filoskopie. Poznamy też inne zabawki optyczne, które mają słowo skop w nazwie.
„OD PSEUDOSKOPU DO PRAKSYNOSKOPU”
– warsztaty dla klas VII–VIII szkół podstawowych oraz dla szkół średnich
Cykl 3 warsztatów, którego celem jest popularyzację postaci Kazimierza Prószyńskiego – wybitnego, niesłusznie zapomnianego wynalazcy, w roku 150 rocznicy jego urodzin przypadającej na rok 2025.
Warsztat 1
22.05.2025 (czwartek) godz. 13.00-15.00
Kazimierz Prószyński – pionier światowej kinematografii
Podczas zajęć poznamy najważniejsze wynalazki Kazimierza Prószyńskiego, zastanowimy się, co mu zawdzięczamy. To właśnie on jako pierwszy skonstruował kamerę filmową – pleograf, czyli pierwszy polski aparat kinematograficzny, który łączył w sobie funkcję kamery i projektora. Poznamy także jego pionierskie działania w dziedzinie reklamy. Jest też autorem pierwszych polskich filmów fabularnych oraz twórcą pierwszego w historii kina efektu filmowego. Przekonamy się również, że jego dorobek miał nie tylko znaczenie artystyczne i techniczne, ale też edukacyjne. Warsztaty pozwolą nam nie tylko poznać niezwykłą biografię i wynalazki Prószyńskiego, ale też lepiej zrozumieć, jak wielki wpływ miał na rozwój światowego kina – i jak wiele jego pomysłów wyprzedzało swój czas.
Warsztat 2
05.06.2025 (czwartek) godz. 13.00-15.00
Zabawki optyczne
Przyjrzymy się wszystkim zabawkom optycznym i ustawimy je w kolejności chronologicznej. Zastanowimy się, która z nich powstała jako pierwsza, a która jako ostatnia. Wyjaśnimy, kiedy dokładnie pojawiły się: pseudoskop, fenakistiskop, zeotrop, taumatrop, latarnia magiczna oraz praksynoskop. Porównamy je ze sobą i spróbujemy zrozumieć, jak rozwijały się pomysły na tworzenie iluzji ruchu. Następnie wyjrzymy za okno i spróbujemy opisać, jak mogła wyglądać ulica 50 lat temu, kiedy nasi dziadkowie byli młodzi. Zastanowimy się, jakie wtedy jeździły samochody, ile ich było na ulicy, jak wyglądali przechodnie, gdzie się udawali i jaką wykonywali pracę. Sprawdzimy, czy w perspektywie ulicy znajdowało się kino i czy widoczne były reklamy. Cofniemy się dalej w czasie o 100 lat i zapytamy, czy na ulicy były już samochody, a może dorożki i tramwaje konne, jakie były latarnie, jak ubrani byli ludzie, jakie mieli zawody. Przyjrzymy się, czy istniało wtedy kino, czy pojawiały się neony, czy można było zobaczyć zakład fotograficzny. Cofniemy się jeszcze głębiej, o 150 lat, i obejrzymy Warszawę na fotografiach Konrada Brandla wykonanych fotorewolwerem. Na koniec wyjaśnimy znaczenie i etymologię słowa „skopia”, poszukując jego sensu i odniesień w nazwach urządzeń optycznych, które poznaliśmy.
Warsztat 3
17.06.2025 (wtorek) godz. 13.00-15.00
Praksynoskop Reynauda
Zastanowimy się, jak Émile Reynaud wpadł na pomysł stworzenia praksynoskopu i co go zainspirowało do ożywiania nieruchomych obrazów. Przyjrzymy się, w jaki sposób prędkość obracającego się bębna wpływała na iluzję ruchu i sprawiała, że narysowane postacie zaczynały się poruszać. Następnie stworzymy własne historie, które przedstawimy w formie sekwencji rysunków umieszczonych na czarnej taśmie papierowej. Opowiemy te historie, wprawimy je w ruch w praksynoskopie i dodamy do nich ścieżkę dźwiękową, słuchając przy tym muzyki Karłowicza, która podkreśli nastrój naszych opowieści. W ten sposób połączymy obraz, ruch i dźwięk, tworząc własne małe animowane spektakle. Inspiracji dostarczą nam opowieści o przyjaźni Kazimierza Prószyńskiego i Mieczysława Karłowicza, który wielokrotnie nakłaniał Prószyńskiego do składania patentów i rywalizacja z Edisonem.
Kim był Kazimierz Prószyński?
Podczas warsztatów przyjrzymy się niezwykłej postaci Kazimierza Prószyńskiego – genialnego, choć dziś niestety zapomnianego wynalazcy, pioniera światowej kinematografii. Urodzony 4 kwietnia 1875 roku w Warszawie, Prószyński przez całe życie pracował nad rozwojem techniki filmowej, a jego osiągnięcia miały ogromne znaczenie nie tylko dla Polski, ale i dla historii światowego kina. Zmarł tragicznie w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen 13 marca 1945 roku, pozostawiając po sobie niezwykły dorobek.
Jako pierwszy na świecie, w 1895 roku, skonstruował kamerę filmową, co potwierdziło oświadczenie Luisa Lumiere’a. Pleograf był pierwszym polskim aparatem kinematograficznym – kamerą i projektorem w jednym. Udoskonalona wersja pleografu – biopleograf to aparat stacjonarny przeznaczony dla projekcji kinowych.
Kazimierz Prószyński jest też twórcą pierwszych w Polsce filmów fabularnych i pierwszego na świecie efektu filmowego zaprezentowanego w Teatrze Wielkim w spektaklu operowym „Walkiria” Wagnera w 1903 roku. W latach 1903-1905 stworzone przez niego reklamy świetlne były wyświetlane na Placu Teatralnym na wprost ratusza oraz na dworcu Wileńskim.
15 czerwca 1935 roku Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego swoim rozporządzeniem zatwierdził jego wynalazek – aparat kinematograficzny „Oko” jako pomoc szkolną dla uczniów szkół podstawowych, potem także średnich.
Podczas wystawy foto-kinematograficznej zorganizowanej w Warszawie w 1927 roku zaprezentowano cały dotychczasowy dorobek techniczny Kazimierza Prószyńskiego i powołano do życia Akademię Filmową, której przewodniczył Anatol Stern. Kazimierz Prószyński wygłosił wtedy inauguracyjny odczyt pt. „Co jest jeszcze do wynalezienia w kinematografii?”.
Informacje ogólne o cyklu warsztatów
Miejsce: Centrum Kultury Filmowej im. Andrzeja Wajdy, Al. Ujazdowskie 20
Czas trwania: 120 minut
Uczestnictwo w warsztatach oznacza akceptację Regulaminu.
Pomysł i prowadzenie warsztatów:
Jolanta Knap – maluje i pisze; pedagog; absolwentka Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Warszawskiej Szkoły Filmowej; stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – realizacja projektu „Gdybyś znał więcej słów, inne myśli przychodziłyby ci na myśl”; laureatka III nagrody Akademii Opowieści – opowiadanie „Ciotki”; autorka i reżyserka monodramu „Listy z Moskwy” oraz koncertu „Dla Ludwiga van Beethovena”, filmu dokumentalnego „Oda do swobody”; autorka wystawy „Tylko mów, czym żyje Warszawa” w Instytucie Reportażu w Warszawie; autorka projektów okładki i ilustracji 1/2019 pisma filozoficznego AVANT. Trends in Interdisciplinary Studies; autorka/uczestniczka kilkunastu wystaw w Warszawie, Gdyni, Lublinie, Kazimierzu Dolnym i Mięćmierzu. Współpracowała z Akademią Millenium Docs Against Gravity. Więcej informacji na www.jolantaknap.pl
Jeżeli nie uda się Państwu zapisać na bezpłatne warsztaty możemy zroganizować dla Państwa odpłatne warsztaty w dowolnym terminie, te jak i inne z naszej oferty warsztatowej.
TRAMPOLINA DO KINA NA ŻĄDANIE – oferta warsztatów
Zajmujemy się edukacją filmową, wspieramy artystyczne projekty filmowe, kształtujemy świadomą publiczność. Organizujemy liczne programy warsztatowe dla dzieci i młodzieży: Trampolina do Kina, SKOK W DOK, rodzinne warsztaty połączone z pokazami filmowymi oraz od 2023 roku Festiwal Filmów Dokumentalnych dla Młodej Widowni LET’S DOC. Przygotowaliśmy serię „Niezbędników filmowych” dla szkół podstawowych i średnich: są to filmy i materiały edukacyjne – praktyczne, darmowe narzędzie dla nauczycieli i rodziców, które pełni wiele przydatnych funkcji. Pomaga w prowadzeniu lekcji, inspiruje do rozmów o sprawach nie zawsze łatwych i oczywistych, uczy obcowania z filmem, a przy tym realizuje podstawę programową. Część filmów jest dostępna na platformie vod.warszawa.pl. Centrum opracowało także ofertę warsztatów, która może być realizowana zarówno w naszej siedzibie, jak i z powodzeniem w szkołach i placówkach oświatowych. To Trampolina do kina NA ŻĄDANIE. Zapraszamy przedszkola, szkoły podstawowe i średnie do współpracy. Możemy przygotować dla Państwa praktyczne warsztaty filmowe, projekcje połączone z warsztatami z kultury filmowej i szeroko pojętej psychoedukacji, zrealizować je w Studiu U20 (Al. Ujazdowskie 20, Warszawa) lub w Państwa siedzibie. Proponujemy Państwa uczniom i uczennicom udział w jednym z oferowanych przez nas warsztatów tematycznych. Warsztaty są prowadzone przez doświadczonych edukatorów i twórców filmowych, stałych współpracowników Centrum Kultury Filmowej im. Andrzeja Wajdy oraz innych instytucji związanych z edukacją filmową i psychoedukacją.
Kontakt: Monika Górska, mgorska@ckf.waw.pl
