Warsztaty dla szkół podstawowych i średnich z okazji 150. rocznicy urodzin Kazimierza Prószyńskiego, wynalazcy i pioniera kinematografii

W ramach działań pracowni TRAMPOLINA DO KINA Centrum Kultury Filmowej im. Andrzeja Wajdy zaprasza na cykl 3 warsztatów „HISTORIE OBRAZKOWE”, upamiętniających Kazimierza Prószyńskiego – genialnego, niestety zapomnianego wynalazcę i pioniera światowej kinematografii. Warsztaty dla szkół podstawowych i średnich poprowadzi Jolanta Knap. Nauczyciele mogą już rejestrować klasy na zajęcia, które odbędą się w dniach: 29 września oraz 9 i 30 października.

„HISTORIE OBRAZKOWE”.
Warsztaty dla klas I-VI szkół podstawowych

Cykl 3 warsztatów dla uczniów klas I-VI szkół podstawowych, oparty na tekście książki dla dzieci pod tym samym tytułem oraz scenariuszu komediodramatu historycznego (kino familijne) „Historie obrazkowe”. Opowiada o roku z życia 10-letniego Kazimierza Prószyńskiego (1884-1885), który po śmierci mamy tworzy swój świat coraz bardziej ruchomych obrazów i pokazów magicznych.

Pomysł i prowadzenie warsztatów: Jolanta Knap.

Daty warsztatów:
25.09.2025 (czwartek) godz. 10.00 – 12.00
09.10.2025 (czwartek) godz. 10.00 – 12.00
30.10.2025 (czwartek) godz. 10.00 – 12.00

Warsztaty odbywają się w siedzibie CKF, Al. Ujazdowskie 20.

Warsztaty są bezpłatne. Rejestracja została już uruchomiona i nauczyciele mogą zapisywać klasy na zajęcia za pośrednictwem formularza.

UWAGA: Jedna klasa uczestniczy w całym cyklu trzech warsztatów.

WARSZTAT 1. ŚWIAT 10-LETNIEGO KAZIA PRÓSZYŃSKIEGO. MAŁY WYNALAZCA I JEGO ZABAWKI

Wyjrzymy za okno i wyobrazimy sobie, jak wyglądała ulica 50 lat temu, kiedy nasi dziadkowie byli młodzi. Zastanowimy się, jakie wtedy jeździły samochody, ile ich było na ulicy, jak ubrani byli przechodnie, dokąd się udawali i jakie wykonywali zawody. Przyjrzymy się, czy w perspektywie ulicy znajdowało się kino, czy były widoczne reklamy. Cofniemy się następnie w czasie o 100 lat i zapytamy, czy po ulicach jeździły już samochody, czy raczej dorożki i tramwaje konne, czy latarnie były gazowe, jak wyglądali przechodnie i jakie mieli zawody. Sprawdzimy, czy na ulicy było kino, neony, zakład fotograficzny. Cofniemy się jeszcze dalej, o 150 lat, i obejrzymy Warszawę na kilku fotografiach Konrada Brandla wykonanych fotorewolwerem. Przeczytamy fragment pierwszego rozdziału „Historii obrazkowych”, poznamy rodzinę Prószyńskich i obejrzymy pokaz zdjęć mamy w praksynoskopie, zorganizowany przez 10-letniego Kazia. Wyjaśnimy znaczenie i pochodzenie słowa „skopia”. Obejrzymy prezentację praksynoskopu Reynauda, a potem wykonamy własne rysunki, które umieścimy w praksynoskopie i zaprezentujemy nasze historie, opowiadając je podczas projekcji. Zastanowimy się, z czym kojarzy się nam słowo „aparat fotograficzny” czy „kamera”, porozmawiamy o współczesnych urządzeniach i technologii cyfrowej – czym ona jest i jak zmieniła sposób rejestrowania obrazu. Przeczytamy fragment książki opisujący kamerę dziadka Kazia. Cofniemy się w czasie i poznamy zasadę działania camera obscura. Na podstawie opisu określimy, czego potrzebujemy do jej zbudowania, a następnie wspólnie ją skonstruujemy. Zastanowimy się, jak możemy powiększyć lub zmniejszyć obraz na ekranie, co może pełnić rolę ekranu i jak sprawić, by obraz był ostry i wyraźny. Poznamy informacje o soczewce i zastanowimy się, jakie soczewki mógł mieć Kazio Prószyński albo jego dziadek fotograf. Wykonamy własną historyjkę obrazkową składającą się z 6 do 10 rysunków na wybrany przez nas temat. Wybierzemy źródło światła – zamiast świeczki użyjemy latarki z regulacją wiązki światła, co zwiększy bezpieczeństwo i wpłynie na jakość rzutowanego obrazu. Na koniec zaprezentujemy nasze rysunki rzutowane przez soczewkę.

WARSZTAT 2. NA TROPIE TAUMATROPU

Czy nasze oko jest soczewką? Co to jest pamięć oka? Dlaczego Kazimierz Prószyński nazwał swoją kamerę OKO? Na te i inne pytanie odpowiemy podczas warsztatu i stworzymy własny taumatrop – zabawkę wynalezioną w 1826 roku.

WARSZTAT 3. FILOSKOP I INNE –SKOPY.

Jak ożywić obraz? Animacja poklatkowa w wersji z końca XIX wieku. Stworzymy na rysunkach jedną scenę i obejrzymy ją we własnym filoskopie. Poznamy też onne inne zabawki optyczne, które mają słowo skop w nazwie.

„OD PSEUDOSKOPU DO PRAKSYNOSKOPU”. Warsztaty dla klas VII-VIII szkół podstawowych i dla szkół średnich

Cykl 3 warsztatów dla klas VII-VIII szkół podstawowych i dla szkół średnich, których celem jest popularyzację postaci Kazimierza Prószyńskiego – wielkiego, niesłusznie zapomnianego wynalazcy, w roku 150 rocznicy jego urodzin przypadającej na rok 2025. Osiągnięcia Prószyńskiego miały ogromne znaczenie nie tylko dla Polski, ale i dla historii światowego kina. Podczas zajęć poznamy jego najważniejsze wynalazki i zastanowimy się, co mu zawdzięczamy. Warsztaty pozwolą nam nie tylko poznać niezwykłą biografię i wynalazki Prószyńskiego, ale też lepiej zrozumieć, jak wielki wpływ miał na rozwój światowego kina – i jak wiele jego pomysłów wyprzedzało swój czas.

Pomysł i prowadzenie warsztatów: Jolanta Knap.

Daty warsztatów:
25.09.2025 (czwartek) godz. 13.00 – 15.00
09.10.2025 (czwartek) godz. 13.00 – 15.00
30.10.2025 (czwartek) godz. 13.00 – 15.00

Warsztaty odbywają się w siedzibie CKF, Al. Ujazdowskie 20.

Warsztaty są bezpłatne. Rejestracja została już uruchomiona i nauczyciele mogą zapisywać klasy na zajęcia za pośrednictwem formularza.

UWAGA: Jedna klasa uczestniczy w całym cyklu trzech warsztatów.

WARSZTAT 1. KAZIMIERZ PRÓSZYŃSKI – PIONIER ŚWIATOWEJ KINEMATOGRAFII.

Podczas warsztatów przyjrzymy się niezwykłej postaci Kazimierza Prószyńskiego – genialnego, choć dziś niestety zapomnianego wynalazcy, pioniera światowej kinematografii. Urodzony 4 kwietnia 1875 roku w Warszawie, Prószyński przez całe życie pracował nad rozwojem techniki filmowej, a jego osiągnięcia miały ogromne znaczenie nie tylko dla Polski, ale i dla historii światowego kina. Zmarł tragicznie w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen 13 marca 1945 roku, pozostawiając po sobie niezwykły dorobek. Podczas zajęć poznamy jego najważniejsze wynalazki i zastanowimy się, co mu zawdzięczamy. Dowiemy się, że to właśnie on jako pierwszy skonstruował kamerę filmową – pleograf, czyli pierwszy polski aparat kinematograficzny, który łączył w sobie funkcję kamery i projektora. Powstał w 1895 roku i został uznany przez samego Louisa Lumière’a za pierwszą na świecie kamerę filmową. Później Prószyński udoskonalił swój wynalazek, tworząc biopleograf – stacjonarne urządzenie przeznaczone do projekcji kinowych.

Poznamy także jego pionierskie działania w dziedzinie reklamy i opowiemy o kolejnym jego wynalazku – Aeroskopie, czyli pierwszej na świecie ręcznej kamerze z wbudowanym żyroskopem, zapewniającym stabilizację obrazu. Prószyński skonstruował go w 1910 roku, wyprzedzając swoją epokę o całe dekady. Dowiedziemy się również, że jego dorobek miał nie tylko znaczenie artystyczne i techniczne, ale też edukacyjne – 15 czerwca 1935 roku Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zatwierdził jego wynalazek „Oko” jako pomoc dydaktyczną dla szkół podstawowych i średnich. Zobaczymy, jak ogromne uznanie zdobył jeszcze za życia – w 1927 roku zorganizowano w Warszawie wielką Wystawę Foto-kinematograficzną, która prezentowała cały jego dotychczasowy dorobek. To właśnie wtedy powołano do życia Akademię Filmową z Anatolem Sternem jako przewodniczącym, a Kazimierz Prószyński wygłosił inauguracyjny wykład zatytułowany „Co jest jeszcze do wynalezienia w kinematografii?”.

WARSZTAT 2. ZABAWKI OPTYCZNE

Przyjrzymy się wszystkim zabawkom optycznym i ustawimy je w kolejności chronologicznej. Zastanowimy się, która z nich powstała jako pierwsza, a która jako ostatnia. Wyjaśnimy, kiedy dokładnie pojawiły się: pseudoskop, fenakistiskop, zeotrop, taumatrop, latarnia magiczna oraz praksynoskop. Porównamy je ze sobą i spróbujemy zrozumieć, jak rozwijały się pomysły na tworzenie iluzji ruchu. Następnie wyjrzymy za okno i spróbujemy opisać, jak mogła wyglądać ulica 50 lat temu, kiedy nasi dziadkowie byli młodzi. Zastanowimy się, jakie wtedy jeździły samochody, ile ich było na ulicy, jak wyglądali przechodnie, gdzie się udawali i jaką wykonywali pracę. Sprawdzimy, czy w perspektywie ulicy znajdowało się kino i czy widoczne były reklamy. Cofniemy się dalej w czasie o 100 lat i zapytamy, czy na ulicy były już samochody, a może dorożki i tramwaje konne, jakie były latarnie, jak ubrani byli ludzie, jakie mieli zawody. Przyjrzymy się, czy istniało wtedy kino, czy pojawiały się neony, czy można było zobaczyć zakład fotograficzny. Cofniemy się jeszcze głębiej, o 150 lat, i obejrzymy Warszawę na fotografiach Konrada Brandla wykonanych fotorewolwerem. Na koniec wyjaśnimy znaczenie i etymologię słowa „skopia”, poszukując jego sensu i odniesień w nazwach urządzeń optycznych, które poznaliśmy.

WARSZTAT 3. PRAKSYNOSKOP REYNAUDA

Zastanowimy się, jak Émile Reynaud wpadł na pomysł stworzenia praksynoskopu i co go zainspirowało do ożywiania nieruchomych obrazów. Przyjrzymy się, w jaki sposób prędkość obracającego się bębna wpływała na iluzję ruchu i sprawiała, że narysowane postacie zaczynały się poruszać. Następnie stworzymy własne historie, które przedstawimy w formie sekwencji rysunków umieszczonych na czarnej taśmie papierowej. Opowiemy te historie, wprawimy je w ruch w praksynoskopie i dodamy do nich ścieżkę dźwiękową, słuchając przy tym muzyki Karłowicza, która podkreśli nastrój naszych opowieści. W ten sposób połączymy obraz, ruch i dźwięk, tworząc własne małe animowane spektakle. Inspiracji dostarczą nam opowieści o przyjaźni Kazimierza Prószyńskiego i Mieczysława Karłowicza, który wielokrotnie nakłaniał Prószyńskiego do składania patentów i rywalizacja z Edisonem.