Wystawa plenerowa „Popioły. Żeromski/Wajda”
Historia polskiej kultury to rozmowa między pokoleniami – czasem czuła, czasem bolesna. Taki dialog prowadzili Stefan Żeromski i Andrzej Wajda, choć dzieliło ich pół wieku. Żeromski, pisząc „Popioły”, zburzył napoleoński mit i pokazał cenę złudzeń oraz dojrzewanie narodu poprzez ból. Kiedy Wajda sięgnął po tę powieść, rozpoznał w jej młodych bohaterach własne powojenne pokolenie. Nie chciał ilustrować literatury – chciał na nią odpowiedzieć. Nowa wystawa plenerowa na Żoliborzu pokazuje, jak reżyser odczytywał Żeromskiego i jak powstawał jeden z największych filmowych projektów PRL.
Materiały archiwalne, „Notesy” Andrzeja Wajdy i dziennik Andrzeja Żuławskiego odsłaniają kulisy produkcji przypominającej kampanię wojenną: tysiące statystów, setki koni, improwizacja, błoto i kurz. Wajda kręcił w czerni i bieli z konieczności, a jednak stworzył film o sile wizualnego poematu – dzieło surowe, pełne emocji i pytań o los ludzi porwanych przez historię.
Równie ważną częścią wystawy jest recepcja filmu z 1965 roku. Premiera „Popiołów” wywołała ogólnonarodowy ferment – jedni widzieli w filmie wydarzenie artystyczne bez precedensu, inni: rewizjonizm, „tasowanie kart historii”, zdradę mitu. Spór dotyczył nie tylko Żeromskiego i epoki napoleońskiej, lecz fundamentalnego pytania: czy artysta ma prawo patrzeć na przeszłość inaczej, niż oczekuje tego wspólnota? Wajda nie dawał odpowiedzi – prowadził dialog.
Rok 2025, przynoszący 100-lecie śmierci Stefana Żeromskiego i 60-lecie premiery Popiołów, staje się okazją do ponownego odczytania ich wspólnej opowieści o Polsce. Wajda marzył także o ekranizacji „Przedwiośnia” – powieści o kraju rozdartych nadziei. Choć film nigdy nie powstał, echo tej książki powraca w jego późniejszych dziełach. Wystawa pokazuje, że rozmowa Żeromskiego i Wajdy trwa nadal – i wciąż mówi o Polsce więcej, niż chcielibyśmy przyznać.
Wystawę plenerową „Popioły. Żeromski/Wajda” można oglądać bezpłatnie w Galerii Przystanek na Żoliborzu od 1 grudnia 2025 do 1 lutego 2026. Wystawa jest dostępna całą dobę.
Wystawa realizowana ze środków: Miasto Stołeczne Warszawa – Dzielnica Żoliborz
Współorganizator:
Właściciele i dysponenci praw licencyjnych:
