5. Forum Filmu Dokumentalnego dla Młodej Widowni
09.05.2024 10:00
|
Centrum Kultury Filmowej im. Andrzeja Wajdy oraz Urząd Dzielnicy Żoliborz m.st. Warszawy zapraszają na finisaż wystawy „Alina Janowska. Filmowa ikona Żoliborza”, który odbędzie się 1 lutego 2024 o 18:00 w Studiu U20 (Aleje Ujazdowskie 20). W programie spotkanie z autorem książki “Jam jest Alina” – Dariuszem Michalskim, które poprawdzi Katarzyna Wajda oraz pokaz filmu “Samson” Andrzeja Wajdy. Goście będą mogli też ostatni raz obejrzeć wystawę przeniesioną z tej okazji do siedziby CKF. Wstęp wolny.
Wystawa „Alina Janowska. Filmowa ikona Żoliborza” powstała w ramach obchodów Roku Aliny Janowskiej na Żoliborzu. Znalazły się na niej rzadko publikowane zdjęcia ze zbiorów Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, Filmoteki Narodowej Instytutu Audiowizualnego oraz agencji fotograficznej East News opatrzone wypowiedziami aktorki pochodzącymi dwóch książek: „Jam jest Alina” Dariusza Michalskiego oraz „Aktorki. Spotkania” Łukasza Maciejewskiego. Można było ją oglądać w Galerii Przystanek na Żoliborzu.
Na zakończenie wystawy – w czwartek 1 lutego 2024 o 18:00 – Centrum Kultury Filmowej im. Andrzeja Wajdy zaprasza do Studia U20 – swojej nowej siedziby w Alejach Ujazdowskich 20 – na wyjątkowe spotkanie z Dariuszem Michalskim, autorem książki „Jam jest Alina”, której fragmenty znalazły się na ekspozycji. Spotkanie poprowadzi historyczka polskiego kina i krytyczka filmowa, Katarzyna Wajda.
Po spotkaniu odbędzie się seans rzadko pokazywanego filmu Andrzeja Wajdy pt. „Samson”, w którym wystąpiła Alina Janowska i który budził wiele emocji oraz stanowił przedmiot sporu między aktorką i reżyserem. Tym samy CKF rozpoczyna cykl pokazów mniej znanych filmów mistrza. W marcu – z okazji jego urodzin – będzie można obejrzeć w Studiu U20 obie części „Popiołów” oraz „Krajobraz po bitwie”.
Uważam, że „Samson” zasługiwał na nagrodę, i dziwiłam się, dlaczego jej nie dostał. Dopiero potem się dowiedziałam, że panowie z jury w ogóle nie mieli pojęcia, co to jest getto i co naprawdę działo się w trakcie wojny. Teraz – ba, teraz! Teraz tak, tylko że podobnych filmów o wojnie zrobiono dziesiątki. Wtedy film Wajdy był pionierski, chociaż moja rola w nim mogłaby być lepsza – gdyby tylko reżyser mnie posłuchał…
Znałam nowele Brandysa, wiedziałam, kto to był Samson, przeczytałam scenariusz, który dał mi Wajda – i mówię, że tam nie ma postaci kobiecej. A bez kobiety – powiedziałam wtedy reżyserowi – taki film do niczego się nie nadaje! Więc jeżeli on chce mnie zatrudnić, to w jakiej roli zamierza mnie obsadzić?
Bo ja uważam, że to powinna być aktorka, która jest Żydówką, ale do Żydówki niepodobna. Mieszka gdzieś niedaleko getta, występuję w knajpie, a jest zatrudniona, bo ma właściwe papiery. << A co z Samsonem?>> – zapytał Wajda. On? Uciekł z getta, goni go policja. Samson wpada do mieszkania tej bohaterki przypadkowo: ona go ukrywa, zakochują się w sobie, jej się wydaje, że zostaną razem już na całe życie, ale on chce od niej uciec. Ona mieszka wysoko na mansardzie, z okien jej mieszkania widać getto, które płonie. Żeby go zatrzymać, ona go strzyże maszynką – tak jak w czasie okupacji nasze podziemie strzygło kolaborantów współpracujących z gestapo. Wyobrażałam sobie, że ona to robi, kiedy jej Samson śpi…
Przyjechałam na plan zdjęciowy – i nagle widzę inną kobietę: to Elżbieta Kępińska, która w tym filmie grała córkę dozorcy. Rzeczywiście, coś tam z włosami Serge’a Merlina pomanipulowała, ale sposób, w jaki to robiła, nijak się miał do sensu tego dramatu. W ogóle ta czynność nie miała znaczenia ani dla akcji całości, ani tym bardziej dla tytułu. A mój pomysł był bardzo dobry.
Pan Wajda nie byłby mistrzem, gdyby czegoś nie wymyślił: Samson uciekł, żeby walczyć w getcie, a ja, jako Żydówka, oddałam się w ręce gestapo.
[fragment książki „Jam jest Alina” Dariusza Michalskiego wykorzystany na wystawie „Alina Janowska. Filmowa ikona Żoliborza”]
Warszawa w ostatnich latach przed wybuchem wojny i w czasie okupacji hitlerowskiej. Młody człowiek pochodzenia żydowskiego, Jakub Goldberg, atakowany przez faszyzujących studentów, zabija w obronie własnej jednego z napastników i zostaje osadzony w więzieniu. Wybuch wojny w 1939 roku powoduje wprawdzie, że Jakub opuszcza mury więzienne, ale trafia w obręb innych murów- getta. Pracuje tam jako grabarz, a po śmierci matki ucieka z getta. Znajduje kolejno schronienie u wielu osób, mimo to czuje się samotny i wyobcowany, chce powrócić do getta. Tylko że getta już nie ma. Trafia do konspiracyjnej komunistycznej drukami. Kiedy Niemcy otaczają lokal, granatami zabija siebie i wrogów.
Chociaż akcja filmu toczy się głównie w czasach okupacji hitlerowskiej, twórców interesowały przede wszystkim dramaty postaw ludzkich i problemy egzystencjalne.
Alina Janowska (1923-2017) to wybitna aktorka filmowa, teatralna i telewizyjna, piosenkarka, tancerka. Żoliborzanka. Do filmu trafiła, jak sama mówiła „przez przypadek”. Ten przypadek jednak sprawił, że do dziś jej role, nawet drugoplanowe są wyjątkowe i niezapomniane. Aktorka kompletna, jednak aktorstwo było dla niej kwestią intuicji. Potrafiła najbardziej traumatyczne życiowe wydarzenia przekuć w wyraziste kreacje. Jej talent pedagogiczny, wrodzona ciekawość, poczucie humoru, wnikliwa obserwacja koleżanek i kolegów z planu sprawiło, że to nie inni ją reżyserowali, to ona reżyserowała samą siebie.
Dariusz Michalski – pisarz. Publicysta muzyczny. Autor 20 książek o tematyce muzycznej, w tym biografii (Ernesta Brylla, Mieczysława Fogga, Aliny Janowskiej, Kaliny Jędrusik, Wojciecha Młynarskiego, Jeremiego Przybory, Jerzego Wasowskiego, a także Czesława Niemena, Krzysztofa Klenczona i Johna Lennona), trzech tomów historii polskiej muzyki rozrywkowej (obejmujących lata 1900–1975), pięcioksięgu Lekka muza (historii światowej muzyki rozrywkowej) oraz historii polskiej telewizji. Dziennikarz prasowy: w dzienniku „Sztandar Młodych” przez ponad ćwierć wieku autor rubryki muzycznej Metronom. Autor kilku tysięcy audycji na wszystkich antenach Polskiego Radia, słuchowisk radiowych oraz prawie dwustu programów telewizyjnych. Współautor, nagrodzonego przez ZAiKS, telewizyjnego Leksykonu polskiej muzyki rozrywkowej, Encyklopedii Muzycznej PWM, Encyklopedii jazzu i współczesnej muzyki rozrywkowej czeskiego Supraphonu oraz albumu-kompendium Polska 100 lat. Konsultant filmów poświęconych polskiej scenie muzycznej. Laureat Złotego Ekranu. Autor tekstów piosenek.
Katarzyna Wajda – absolwentka polonistyki i filmoznawstwa UJ. Historyczka polskiego kina, edukatorka, a od czasu do czasu także krytyczka filmowa. Autorka i współautorka licznych publikacji z zakresu historii kina i kultury popularnej.
